USG Doppler żył – kluczowe badanie w diagnostyce zakrzepicy żył głębokich

USG Doppler żył (często nazywane też USG żył, USG dopplerowskie kończyn czy venous duplex) to podstawowe, nieinwazyjne badanie służące do oceny żył – przede wszystkim w kierunku zakrzepicy żył głębokich (ZŻG), przewlekłej niewydolności żylnej oraz żylaków.

W nowoczesnych wytycznych ultrasonografia żył jest wskazywana jako badanie pierwszego wyboru przy podejrzeniu ZŻG – zarówno u pacjentów ambulatoryjnych, jak i hospitalizowanych.

To właśnie dzięki temu badaniu można:

potwierdzić lub wykluczyć obecność skrzepliny w żyłach,
ocenić stopień drożności żył,
sprawdzić, czy zastawki żylne działają prawidłowo,
zaplanować dalsze leczenie (leki, kompresję, zabieg).

Co to jest USG Doppler żył?

Klasyczne USG pokazuje obraz tkanek – ich kształt, grubość, położenie. USG Doppler żył idzie krok dalej: oprócz obrazu anatomicznego ocenia również przepływ krwi w naczyniach.

Najczęściej wykonuje się tzw. duplex (lub triplex) Doppler:

B-mode (obraz 2D) – widzimy przekrój żyły, ścianę naczynia, skrzeplinę, zastawki,
kolorowy Doppler – pokazuje kierunek i charakter przepływu krwi,
Doppler spektralny – wykres prędkości przepływu w czasie.

W przypadku zakrzepicy żył głębokich kluczowa jest tzw. ultrasonografia uciskowa (compression US) – lekarz uciska żyłę głowicą; zdrowa żyła powinna się „zapadać”. Żyła, w której jest skrzeplina, nie daje się ugnieść, co jest jednym z podstawowych kryteriów rozpoznania ZŻG.

Badanie jest:

nieinwazyjne,
bezbolesne,
bezpieczne (bez promieniowania, bez kontrastu),
możliwe do wielokrotnego powtarzania.

Jak działa efekt Dopplera?

Efekt Dopplera to zjawisko fizyczne: jeśli fala (np. ultradźwiękowa) odbija się od poruszającego się obiektu (tu – krwinek czerwonych), zmienia się jej częstotliwość.

Aparat USG:

wysyła fale ultradźwiękowe do wnętrza ciała,
fale odbijają się od krwi płynącej w żyle,
na podstawie zmiany częstotliwości urządzenie oblicza prędkość i kierunek przepływu,
wyniki prezentuje w postaci koloru i wykresu.

Dzięki temu lekarz może ocenić:

czy przepływ jest obecny,
czy nie jest zablokowany (zakrzep),
czy nie ma cofania krwi (refluks żylno–zastawkowy w niewydolności żylnej).

Jakie żyły można zbadać?

Najczęściej USG Doppler żył dotyczy kończyn dolnych, ale ta sama technika stosowana jest także w:

żyłach kończyn górnych,
żyłach szyi (np. żyły szyjne wewnętrzne),
żyłach miednicy (często jako badanie uzupełniające, czasem w zakresie USG przezbrzusznego).

W kończynach dolnych ocenia się:

układ żył głębokich – żyła udowa, podkolanowa, piszczelowe, strzałkowe itd.,
układ żył powierzchownych – głównie żyłę odpiszczelową i odstrzałkową,
żyły przeszywające (perforatory) – łączące układ głęboki z powierzchownym.

Kompleksowe badanie pozwala ocenić: drożność, obecność skrzeplin, niewydolność zastawek, refluks, oraz często – mapę żylaków przed planowanym leczeniem.

Zakrzepica żył głębokich (ZŻG) – dlaczego USG Doppler jest tak ważne?

Co to jest ZŻG?

Zakrzepica żył głębokich to powstanie skrzepliny (skrzepu krwi) w żyłach głębokich, najczęściej w kończynach dolnych. Może przebiegać:

z bólem, obrzękiem i ociepleniem nogi,
ale też całkowicie skąpoobjawowo.

Najgroźniejsze powikłanie to zatorowość płucna – fragment skrzepliny może się oderwać i z prądem krwi powędrować do naczyń płucnych, blokując przepływ krwi przez płuca. To stan bezpośrednio zagrażający życiu.

Objawy, które powinny Cię zaniepokoić

Do lekarza (a często od razu na SOR) trzeba zgłosić się pilnie, gdy pojawia się:

nagły lub narastający obrzęk jednej nogi,
ból łydki lub uda, nasilający się przy chodzeniu lub ucisku,
ocieplenie i zaczerwienienie skóry,
poszerzenie żył powierzchownych, „twarda” łydka,
uczucie rozpierania, ciężkości w nodze.

Jeśli dodatkowo wystąpią duszność, ból w klatce piersiowej, przyspieszony oddech, kaszel z krwią, omdlenie, trzeba natychmiast wzywać pogotowie – to mogą być objawy zatorowości płucnej.

USG Doppler jako badanie pierwszego wyboru

Współczesne wytyczne (m.in. europejskie i brytyjskie) podkreślają, że żylne USG Doppler jest badaniem pierwszej linii przy podejrzeniu zakrzepicy żył głębokich.

Przy wysokim prawdopodobieństwie ZŻG (wysoki wynik skali klinicznej, np. Wells) zaleca się wykonanie USG żył w ciągu kilku godzin, aby potwierdzić lub wykluczyć zakrzepicę i szybko włączyć leczenie.
Czułość i swoistość USG uciskowego dla ZŻG w odcinku proksymalnym (uda, dół podkolanowy) sięga około 90–95% przy bardzo wysokiej swoistości.

Dlatego w praktyce to właśnie USG Doppler rozstrzyga, czy konieczne jest włączenie leczenia przeciwzakrzepowego.

Inne wskazania do USG Doppler żył

Choć temat kojarzy się głównie z zakrzepicą, zakres zastosowań jest znacznie szerszy.

1. Przewlekła niewydolność żylna i żylaki

uczucie ciężkości nóg,
obrzęki wokół kostek,
widoczne żylaki, pajączki,
przebarwienia skóry, stwardnienia, owrzodzenia.

W takich przypadkach duplex Doppler jest standardowym badaniem służącym do potwierdzenia diagnozy i zaplanowania leczenia (kompresja, skleroterapia, laser, RF, operacja). Wytyczne podkreślają, że to badanie pierwszego wyboru w przewlekłej chorobie żylnej i niewydolności żył powierzchownych.

USG pozwala:

zobaczyć, które żyły są niewydolne,
wyznaczyć przebieg żylaków,
ocenić czas refluksu (cofania krwi) w pozycji stojącej.

2. Zakrzepica żył powierzchownych

Stan zapalny i zakrzep w żyle powierzchownej (np. żylaku) objawia się:

bolesnym, twardym „sznurem” pod skórą,
zaczerwienieniem i ociepleniem.

USG Doppler pozwala ocenić, jak blisko układu głębokiego sięga zakrzep (np. rejon ujścia żyły odpiszczelowej do żyły udowej) i czy nie wymaga intensywniejszego leczenia.

3. Zespół pozakrzepowy

Po przebytej ZŻG u części pacjentów rozwija się zespół pozakrzepowy – przewlekłe obrzęki, bóle, zmiany skórne, owrzodzenia. USG Doppler pomaga ocenić:

czy żyły są drożne,
jakie jest uszkodzenie zastawek,
czy obecne są przewlekłe skrzepliny i zwężenia.

4. Kontrola po leczeniu zabiegowym

USG Doppler żył jest standardem:

po skleroterapii,
po ablacji laserowej lub falami radiowymi żył odpiszczelowych/odstrzałkowych,
po operacjach żył (wiązanie, stripping, by-passy),
przy implantacji filtrów żylnych.

Pozwala potwierdzić:

zamknięcie/obliterację niewydolnej żyły,
brak powikłań zakrzepowych,
efekty zabiegu w dłuższej perspektywie.

Jak wygląda USG Doppler żył krok po kroku?

Przygotowanie

Na szczęście – minimalne:

nie trzeba być na czczo,
przyjmujesz leki jak zwykle (jeśli lekarz nie zaleci inaczej),
warto ubrać się tak, by łatwo odsłonić nogi powyżej kolan,
pończochy i podkolanówki uciskowe najlepiej zdjąć wcześniej, aby nie „ukrywać” obrzęku i zmian na żyłach.

W gabinecie

Wywiad – lekarz pyta o objawy (obrzęk, ból, żylaki, przebyte zakrzepice, operacje, ciążę, leki hormonalne, podróże, nowotwory).
Pozycja – przy podejrzeniu ZŻG najczęściej leżysz na plecach, w tzw. pozycji „żabki” (lekko ugięte i odwiedzione nogi). Przy niewydolności żylnej część badania wykonuje się w pozycji stojącej, by ocenić refluks.
Żel i głowica – na skórę nakładany jest żel, głowica aparatu powoli przesuwa się po przebiegu żył, w kluczowych miejscach lekarz uciska żyłę.
Obraz na ekranie – widoczny jest przekrój żyły, kolorowy przepływ i wykres Dopplerowski. W miejscu skrzepliny widzi się zwykle materiał o zwiększonej echogeniczności (jaśniejszy) i brak pełnej kompresji.

Badanie zwykle trwa:

ok. 15–20 minut przy prostym podejrzeniu ZŻG ograniczonym do jednego odcinka,
30–40 minut przy rozległej niewydolności, żylakach czy ocenie obu nóg wraz z mapowaniem układu powierzchownego.

Co dokładnie ocenia lekarz w USG żył?

W opisie można znaleźć m.in.:

1. Drożność żył

czy żyły są drożne,
czy widoczna jest skrzeplina – świeża (miękka, słabo echogeniczna) czy przewlekła (twardsza, bardziej echogeniczna, często z przyleganiem do ściany),
czy żyła zapada się przy ucisku (prawidłowo) czy jest niepodatna (zakrzep).

2. Lokalizacja i zasięg zakrzepicy

poziom (np. żyła udowa wspólna, podkolanowa, piszczelowe),
długość odcinka objętego zakrzepicą,
czy zakrzep „wspina się” w kierunku żył biodrowych lub miednicy,
czy dochodzi do ujść ważnych żył powierzchownych (np. żyły odpiszczelowej).

To bardzo ważne dla decyzji o zakresie i czasie leczenia przeciwzakrzepowego.

3. Funkcja zastawek i refluks żylny

Przy niewydolności żylnej ocenia się:

czy zastawki głównych pni (np. żyły odpiszczelowej) są szczelne,
jak długo utrzymuje się cofanie krwi (refluks) po próbie uciskowej lub manewrze Valsalvy (zwykle >0,5–1,0 s świadczy o niewydolności).

4. Obecność zwężeń, przetok, tętniaków

Rzadziej, ale USG Doppler pozwala również wykryć:

zwężenia pozakrzepowe,
tętniaki żył (np. żyły podkolanowej),
przetoki tętniczo–żylne (np. pourazowe).

Bezpieczeństwo – czy USG Doppler żył ma skutki uboczne?

Praktycznie nie. To jedno z najbezpieczniejszych badań obrazowych:

nie ma promieniowania X,
nie potrzeba kontrastu,
nie wymaga znieczulenia ani pobytu w szpitalu.

Można je wykonywać:

u kobiet w ciąży,
u pacjentów z niewydolnością nerek,
u osób starszych z wieloma chorobami towarzyszącymi,
wielokrotnie – np. w kontrolach skuteczności leczenia zakrzepicy.

Ograniczeniem bywa jedynie:

bardzo duża otyłość,
rozległe owrzodzenia i opatrunki,
niezdolność do leżenia lub stania w wymaganej pozycji – ale zwykle można badanie dostosować.

USG Doppler żył a profilaktyka powikłań zakrzepowo–zatorowych

Zakrzepica żył głębokich + zatorowość płucna = żylna choroba zakrzepowo–zatorowa (VTE). To schorzenia:

częste,
potencjalnie śmiertelne,
ale możliwe do skutecznej profilaktyki i leczenia, jeśli są szybko rozpoznane.

Właśnie dlatego wytyczne kładą nacisk na:

wczesne wykonanie USG żył przy podejrzeniu ZŻG, najlepiej w ciągu kilku godzin.
kontrolne badania USG po zakończeniu leczenia u niektórych chorych, aby ocenić resztkową zakrzepicę i ryzyko nawrotu.

W przypadku przewlekłej niewydolności żylnej duplex Doppler pomaga natomiast:

dobrać właściwą klasę kompresji,
zdecydować o zabiegu (laser, RF, skleroterapia, chirurgia),
kontrolować efekt leczenia i ryzyko nawrotu żylaków.

USG Doppler żył w praktyce – kiedy warto porozmawiać z lekarzem?

Warto zgłosić się do lekarza (rodzinnego, internisty, kardiologa, angiologa), który może zlecić USG Doppler żył, gdy:

jedna noga nagle spuchła, boli, jest cieplejsza i zaczerwieniona,
masz żylaki, obrzęki, przebarwienia skóry, trudniej gojące się rany na goleniach,
występuje uczucie ciężkości i „palenia” w nogach pod koniec dnia,
dopiero co przebyłeś zabieg chirurgiczny, długą podróż, unieruchomienie w gipsie lub chorowałeś na COVID-19 i pojawiły się objawy sugerujące ZŻG,
masz liczne czynniki ryzyka (otyłość, palenie, antykoncepcja hormonalna, ciąża/połóg, nowotwór, trombofilia).

W razie nagłej duszności i bólu w klatce piersiowej – najpierw pogotowie, potem diagnostyka.

USG Doppler żył w Warszawie – ul. Rydygiera 19

Jeżeli mieszkasz w Warszawie lub okolicach, diagnostykę układu sercowo–naczyniowego (w tym m.in. echo serca, EKG, konsultacje kardiologiczne) możesz przeprowadzić w Prywatnym Gabinecie Kardiologicznym „Kardiolog Warszawa” przy:

ul. Rydygiera 19 lokal U17, 01-793 Warszawa (Żoliborz).

Gabinet działa od poniedziałku do piątku w godzinach 08:00–21:00, a w soboty 08:00–14:00. Rejestracja odbywa się:

telefonicznie: +48 22 300 15 51, +48 22 300 16 54, +48 501 205 303,
lub przez SMS – wyślij wiadomość o treści „Kardiolog” na numer komórkowy, a w odpowiedzi otrzymasz najbliższy wolny termin.

W tym samym kompleksie przy Rydygiera 19 działa również nowoczesne centrum medyczne Body Move, gdzie wykonywane są różne badania USG – w tym dopplerowskie żył kończyn.

FAQ – najczęstsze pytania o USG Doppler żył (zakrzepica żył głębokich i niewydolność żylna)

1. Na czym dokładnie polega USG Doppler żył?
To badanie ultrasonograficzne, w którym lekarz ocenia żyły (najczęściej nóg) pod kątem ich drożności i przepływu krwi. Widzimy:

czy żyła się zapada przy ucisku (prawidłowo),
czy w świetle naczynia jest skrzeplina,
jak krew przepływa (czy nie cofa się – refluks przy niewydolności żylnej).

Wykorzystywane są obraz 2D (B-mode), kolorowy Doppler oraz tzw. ultrasonografia uciskowa, która jest podstawą rozpoznawania zakrzepicy żył głębokich.

2. Czy do USG Doppler żył trzeba być na czczo?
Nie.
Do badania nie trzeba być na czczo – możesz normalnie jeść, pić i przyjmować leki (chyba że lekarz indywidualnie zaleci inaczej). Warto:

założyć luźne spodnie lub spódnicę, łatwe do podwinięcia,
zdjąć wcześniej pończochy/podkolanówki uciskowe, żeby nie „ukryć” obrzęków.

3. Czy USG Doppler żył jest bolesne?
Nie, badanie jest bezbolesne i nieinwazyjne.
Możesz odczuwać jedynie:

chłód żelu,
lekki ucisk głowicy w okolicy pachwiny, łydki, podkolana czy kostki.

Czasami, przy ostrym bólu w zakrzepicy, ucisk może być nieco nieprzyjemny, ale trwa bardzo krótko.

4. Ile trwa USG Doppler żył?
Zwykle 15–30 minut:

przy prostym podejrzeniu zakrzepicy jednej kończyny – bliżej 15–20 minut,
przy ocenie obu nóg, żylaków i całej niewydolności żylnej – około 30–40 minut.

Czas zależy od zakresu badania i złożoności zmian.

5. Jakie objawy są wskazaniem do USG Doppler żył?

Pilnie do lekarza i na USG (często w trybie ostrego dyżuru), gdy pojawi się:

nagły lub narastający obrzęk jednej nogi,
ból łydki lub uda (szczególnie przy chodzeniu lub ucisku),
ocieplenie, zaczerwienienie skóry,
uczucie „twardej”, napiętej łydki.

Do planowej diagnostyki i USG Doppler warto zgłosić się, gdy:

masz żylaki, uczucie ciężkich nóg, obrzęki wokół kostek,
pojawiają się przebarwienia skóry, stwardnienia,
masz nawracające zapalenia żył powierzchownych,
występują trudno gojące się owrzodzenia podudzi,
przebyłeś już kiedyś zakrzepicę lub zatorowość płucną.

6. Jakie choroby wykrywa USG Doppler żył?
Przede wszystkim:

zakrzepicę żył głębokich (ZŻG) – świeże i przewlekłe skrzepliny,
zakrzepicę żył powierzchownych (np. w żylakach),
przewlekłą niewydolność żylną – niewydolność zastawek, refluks, żylaki,
zespół pozakrzepowy (zmiany po przebytych zakrzepicach),
powikłania po zabiegach żylnych (skleroterapia, laser, RF),
rzadziej: tętniaki żył, przetoki tętniczo–żylne, zwężenia pozakrzepowe.

7. Czy USG Doppler żył może wykryć zatorowość płucną?
Bezpośrednio – nie (do tego służy m.in. angio-TK klatki piersiowej),
ale badanie żył kończyn dolnych jest kluczowe, ponieważ:

potwierdza lub wyklucza zakrzepicę, która jest najczęstszym źródłem zatorów do płuc,
pomaga ocenić ryzyko i zadecydować o intensywności leczenia przeciwzakrzepowego.

Przy podejrzeniu zatorowości płucnej USG żył jest więc bardzo ważnym elementem diagnostyki uzupełniającej.

8. Czy USG Doppler żył zastępuje inne badania (np. D-dimery, flebografię, angio-TK)?
Często tak – wystarcza samo USG Doppler + ocena kliniczna:

przy typowych objawach i dodatnim USG – nie ma zwykle potrzeby dalszych badań obrazowych,
przy niskim prawdopodobieństwie klinicznym i prawidłowym USG uciskowym – ZŻG jest mało prawdopodobna.

Czasem potrzebne są badania uzupełniające (np. przy bardzo nietypowej lokalizacji zakrzepu), ale w ogromnej większości przypadków duplex Doppler jest badaniem pierwszej linii i często jedynym obrazowym.

9. Czy USG Doppler żył jest bezpieczne w ciąży?
Tak.
USG Doppler żył nie wykorzystuje promieniowania rentgenowskiego ani kontrastu, dlatego można je bezpiecznie wykonywać u kobiet w ciąży. To właśnie w tej grupie (ciąża i połóg) ryzyko zakrzepicy jest podwyższone, więc badanie jest często zlecane przy podejrzeniu ZŻG.

10. Jak często trzeba powtarzać USG Doppler po zakrzepicy?
To zależy od rozległości zakrzepu, chorób towarzyszących i decyzji lekarza.
Najczęściej:

badanie kontrolne po kilku miesiącach leczenia przeciwzakrzepowego (ocena drożności, resztkowej zakrzepicy),
kolejne kontrole przy utrzymujących się objawach, przed odstawieniem leków lub zmianą schematu terapii.

Przy przewlekłej niewydolności żylnej i żylakach USG Doppler wykonuje się:

przed leczeniem zabiegowym,
oraz kontrolnie po zabiegu.

11. Czy wynik dostanę od razu po badaniu?
Tak – standardowo opis USG Doppler żył jest wydawany od razu po badaniu.
W opisie znajdziesz m.in.:

informację, czy żyły są drożne,
obecność i lokalizację ewentualnych skrzeplin,
ocenę zastawek (przy niewydolności żylnej),
wnioski i zalecenia kontrolne.

Lekarz może od razu omówić wynik, zlecić dalszą diagnostykę lub rozpoczęcie/zmianę leczenia.

12. Gdzie w Warszawie mogę skonsultować się kardiologicznie i dopytać o USG Doppler żył?
Jeżeli potrzebujesz kompleksowej oceny układu sercowo–naczyniowego (konsultacja kardiologa, echo serca, EKG, Holter) i chcesz omówić zasadność wykonania USG Doppler żył kończyn, możesz umówić się do:

Prywatny Gabinet Kardiologiczny „Kardiolog Warszawa”
ul. Rydygiera 19 lok. U17, 01-793 Warszawa (Żoliborz)

Rejestracja:

tel. +48 22 300 15 51,
tel. +48 22 300 16 54,
tel. +48 501 205 303,
SMS o treści „Kardiolog” na numer komórkowy (w odpowiedzi otrzymasz najbliższy wolny termin).

W tym samym kompleksie (Rydygiera 19) działa także centrum, w którym wykonywane są różne badania USG – w tym badania dopplerowskie żył i tętnic kończyn, co pozwala w jednym miejscu ogarnąć całą diagnostykę krążenia.