USG żył głównych i obwodowych – kiedy warto zbadać układ żylny „od szyi po stopy”?

USG żył głównych i obwodowych (często wykonywane z oceną Dopplera) to nowoczesne badanie obrazowe, które pozwala prześledzić przebieg i drożność żył w całym organizmie – od dużych naczyń w jamie brzusznej i klatce piersiowej, po żyły kończyn i żyły powierzchowne.

To właśnie dzięki temu badaniu można:

• wykryć zakrzepicę żył głębokich (ZŻG) i powierzchownych,

• ocenić przewlekłą niewydolność żylną i żylaki,

• sprawdzić drożność głównych żył – biodrowych, głównej dolnej, szyjnych, podobojczykowych,

• monitorować cewniki, stenty, filtry w żyle głównej dolnej,

• zaplanować i kontrolować leczenie chirurgiczne i zabiegowe.

W zaleceniach specjalistycznych podkreśla się, że ultrasonografia z oceną dopplerowską jest obecnie badaniem pierwszego wyboru w diagnostyce chorób żył kończyn, szczególnie przy podejrzeniu zakrzepicy i przewlekłej niewydolności żylnej.

„Żyły główne” i „obwodowe” – o jakie naczynia chodzi?

Mówiąc prosto:

• żyły główne – to duże „autostrady” żylne, którymi krew wraca do serca, m.in.:

  • żyła główna dolna i górna,

  • żyły biodrowe,

  • żyły podobojczykowe, pachowe,

  • żyły szyjne wewnętrzne.

• żyły obwodowe – to żyły „dalej od serca”:

  • żyły kończyn dolnych i górnych (głębokie i powierzchowne),

  • żyły przeszywające (perforatory),

  • sieć żylna w okolicy stóp, dłoni, łydki, przedramienia.

USG żył głównych i obwodowych pozwala ocenić cały układ żylny w wybranym obszarze – np. tylko kończyny dolne, kończyny górne, albo badanie układu żylnego od żył biodrowych aż po żyły podudzia.

Jak działa USG żył z Dopplerem?

Klasyczne USG pokazuje kształt i położenie tkanek. Gdy dodamy efekt Dopplera, możemy także ocenić przepływ krwi w żyłach:

• głowica wysyła fale ultradźwiękowe,

• fale odbijają się od poruszających się krwinek,

• aparat na podstawie zmiany częstotliwości oblicza kierunek i prędkość przepływu,

• na ekranie widzimy kolorowy obraz przepływu oraz charakterystyczny wykres (Doppler spektralny).

Dodatkowo, w diagnostyce żył stosuje się tzw. ultrasonografię uciskową – lekarz delikatnie uciska żyłę głowicą:

• zdrowa żyła – zapada się całkowicie (ściana do ściany),

• żyła z zakrzepem – nie daje się ugnieść, co jest jednym z podstawowych kryteriów rozpoznania zakrzepicy żył głębokich.

Jakie żyły oceniamy w USG żył głównych i obwodowych?

Zakres badania ustala się zawsze według wskazań klinicznych. Najczęściej ocenia się:

1. Układ żylny kończyn dolnych

• żyły głębokie: udowa wspólna, udowa powierzchowna, podkolanowa, piszczelowe, strzałkowe,

• żyły powierzchowne: odpiszczelowa, odstrzałkowa i ich odgałęzienia,

• żyły przeszywające (perforatory).

To tu najczęściej szuka się:

• zakrzepicy żył głębokich,

• przewlekłej niewydolności żylnej,

• mapuje się żylaki przed leczeniem.

2. Układ żylny kończyn górnych

• żyła pachowa, ramienna, łokciowa, promieniowa,

• żyły powierzchowne: odłokciowa, odpromieniowa, żylaki w obrębie przedramienia i dłoni.

Tutaj szukamy m.in.:

• zakrzepicy związanej z cewnikami (porty naczyniowe, wkłucia centralne),

• obrzęków po stronie wkłucia,

• powikłań zabiegów naczyniowych.

3. Żyły główne i duże pnie żylne

• żyła główna dolna,

• żyły biodrowe wspólne i zewnętrzne,

• żyły głębokie w miednicy (np. przy podejrzeniu zakrzepicy w tej lokalizacji),

• żyły szyjne wewnętrzne,

• żyły podobojczykowe i pachowe,

• w wybranych sytuacjach – ocena żyły głównej górnej przezklatkowo.

Tu szczególnie ważne jest:

• wykrycie zakrzepu w żyłach biodrowych i żyle głównej dolnej (groźne ryzyko zatorowości płucnej),

• ocena drożności dużych żył szyjnych i podobojczykowych przed założeniem cewnika centralnego lub dializacyjnego.

Kiedy lekarz zleca USG żył głównych i obwodowych?

1. Podejrzenie zakrzepicy żył głębokich (ZŻG)

To jedno z najważniejszych wskazań do badania. Objawy:

• nagły lub narastający obrzęk jednej nogi lub ręki,

• ból łydki, uda lub ramienia, nasilający się przy chodzeniu lub ucisku,

• ocieplenie i zaczerwienienie kończyny,

• uczucie „twardej”, napiętej łydki.

W zaleceniach podkreśla się, że ultrasonografia z oceną dopplerowską jest postępowaniem z wyboru w diagnostyce żylnej choroby zakrzepowo–zatorowej.

Przy zajęciu żył biodrowych lub żyły głównej dolnej szczególnie przydatne jest badanie dupleks Doppler żył głównych.

2. Przewlekła niewydolność żylna i żylaki

Typowe objawy:

• uczucie ciężkich nóg, nasilenie dolegliwości wieczorem,

• obrzęki okolicy kostek,

• widoczne żylaki, teleangiektazje („pajączki”),

• przebarwienia skóry, stwardnienia, owrzodzenia żylne.

Duplex Doppler jest złotym standardem w diagnostyce przewlekłej choroby żylnej, pozwalając ocenić refluks (cofanie krwi), niewydolność zastawek i stopień uszkodzenia układu żylnego.

3. Niewyjaśnione obrzęki kończyn lub całych segmentów ciała

USG żył głównych i obwodowych wykonuje się również, gdy:

• jedna kończyna jest wyraźnie grubsza, obrzęknięta,

• podejrzewa się ucisk na żyły przez guz, powiększone węzły, tętniaki,

• rozważa się zespół żyły głównej górnej (obrzęki twarzy i szyi, poszerzone żyły na klatce piersiowej).

4. Kontrola po zabiegach naczyniowych i implantacjach

Badanie jest nieocenione po:

• skleroterapii, laserowym zamknięciu żył odpiszczelowych/odstrzałkowych,

• zabiegach operacyjnych na żyłach (np. stripping, usuwanie żylaków),

• założeniu filtra do żyły głównej dolnej,

• implantacji stentów w dużych żyłach (np. biodrowych),

• założeniu cewników centralnych, portów naczyniowych.

USG pozwala ocenić:

• drożność naczynia,

• położenie i funkcjonowanie filtra czy stentu,

• obecność ewentualnego zakrzepu wokół cewnika.

5. Wstępna ocena przed planowanym wkłuciem centralnym / dializą

USG żył głównych i obwodowych pomaga:

• wybrać najlepsze miejsce wkłucia (np. żyła szyjna wewnętrzna vs podobojczykowa),

• ocenić, czy żyły nie są już zwężone lub zakrzepione po wcześniejszych wkłuciach,

• zaplanować dostęp naczyniowy do dializ (przetoka AV, graft).

Jak wygląda badanie krok po kroku?

Przygotowanie

Dobra wiadomość – w większości przypadków nie jest skomplikowane:

• przy badaniu żył kończyn (dolnych i górnych) –
  nie trzeba być na czczo, można jeść, pić, przyjmować leki jak zwykle,

• warto założyć luźne ubranie, które łatwo podwinąć powyżej kolan czy łokci,

• pończochy uciskowe dobrze jest zdjąć przed badaniem, aby w pełni ocenić obrzęk.

Wyjątek:
jeśli badanie dotyczy żył wewnątrz jamy brzusznej (np. żyły biodrowe, żyła główna dolna), stosuje się zasady jak przy USG jamy brzusznej – lekkostrawna dieta dzień wcześniej, kilka godzin na czczo.

W gabinecie

1. Krótki wywiad
   Lekarz pyta o objawy (obrzęk, ból, żylaki, duszność), przebyte zakrzepice, zabiegi, leki (szczególnie hormonalne, przeciwzakrzepowe).

2. Pozycja pacjenta

   • kończyny dolne – zwykle leżenie na plecach, często także pozycja stojąca przy ocenie refluksu,

   • kończyny górne – leżenie lub siedzenie z odsłoniętym ramieniem/łokciem,

   • żyły biodrowe i główna dolna – leżenie na plecach.

3. Żel i głowica
   Na skórę nakładany jest żel, a lekarz przesuwa po niej głowicę USG wzdłuż przebiegu żył, stopniowo oceniając kolejne odcinki.

4. Kompresja żyły
   W kluczowych miejscach lekarz uciska żyłę głowicą – obserwując, czy naczynie się zapada (brak zakrzepu) czy pozostaje sztywne (podejrzenie zakrzepicy).

5. Doppler kolorowy i spektralny
   Następnie włączany jest Doppler – na ekranie pojawia się kolorowy obraz przepływu, a w wybranych miejscach mierzona jest prędkość przepływu i ocena ewentualnego refluksu.

Całość trwa zwykle:

• 15–20 minut przy prostym podejrzeniu zakrzepicy w jednej kończynie,

• 30–40 minut przy rozszerzonym badaniu żył głównych, żylaków, kontroli po zabiegach, ocenie obu kończyn.

Badanie jest bezbolesne – jedynie przy ostrym stanie zapalnym i dużej bolesności ucisk może być nieprzyjemny, ale trwa krótko.

Co dokładnie ocenia lekarz?

W opisie USG żył głównych i obwodowych można znaleźć m.in.:

1. Drożność żył

• czy naczynia są drożne,

• czy nie widać skrzepliny – świeżej (miękkiej, słabo widocznej) lub przewlekłej (bardziej zbitej, zwłókniałej),

• czy żyły prawidłowo się zapadają przy ucisku.

2. Lokalizacja i zasięg zakrzepicy

• poziom (np. żyła udowa wspólna, biodrowa, główna dolna, pachowa),

• długość zajętego odcinka,

• relacja do ważnych ujść żylnych (np. ujście żyły odpiszczelowej, miejsce założenia filtra).

3. Funkcja zastawek i refluks żylny

Przy niewydolności żylnej ocenia się:

• czas trwania refluksu (cofania krwi) po ucisku lub manewrze Valsalvy,

• szczelność zastawek w żyłach powierzchownych i przeszywających,

• wpływ pozycji (leżenie vs stanie) na refluks.

4. Zmiany dodatkowe

USG może ujawnić także:

• zewnętrzny ucisk żyły przez guz, tętniak, powiększone węzły,

• poszerzenia (tętniaki żylne),

• przetoki tętniczo–żylne (np. pourazowe, dializacyjne),

• zmiany po zabiegach (blizny, restenozę w stencie).

Jakie choroby wykrywa USG żył głównych i obwodowych?

Najczęściej:

• zakrzepica żył głębokich (kończyn, biodrowych, żyły głównej dolnej),

• zakrzepica żył powierzchownych (np. w przebiegu żylaków),

• przewlekła niewydolność żylna – refluks w żyłach powierzchownych i przeszywających,

• zespół pozakrzepowy (przewlekłe zmiany po przebytej zakrzepicy),

• powikłania wkłuć centralnych – zakrzepica, zwężenia, uszkodzenia ściany,

• ucisk żył przez zmiany nowotworowe, tętniaki, masy w jamie brzusznej.

Dzięki temu badaniu można wcześnie wdrożyć:

• odpowiednie leczenie przeciwzakrzepowe,

• kompresjoterapię,

• zaplanować leczenie zabiegowe żylaków i innych zmian.

Czy USG żył jest bezpieczne?

Tak – to jedno z najbezpieczniejszych badań obrazowych:

• brak promieniowania,

• brak kontrastu dożylnego,

• brak konieczności znieczulenia,

• możliwość powtarzania w krótkich odstępach (np. w kontrolach).

Można je wykonywać:

• u osób starszych, z wieloma chorobami współistniejącymi,

• u pacjentów z niewydolnością nerek,

• u kobiet w ciąży (szczególnie ważne przy podejrzeniu ZŻG w ciąży i połogu).

USG żył głównych i obwodowych a kardiologia

Dlaczego temat żył pojawia się na stronie kardiologicznej? Bo żylna choroba zakrzepowo–zatorowa (zakrzepica + zatorowość płucna) jest ściśle powiązana z:

• chorobami serca,

• unieruchomieniem po zawale lub zabiegach,

• niewydolnością serca i przewlekłymi obrzękami,

• zabiegami kardiologicznymi, wymagającymi wkłuć do dużych żył.

USG żył głównych i obwodowych jest ważnym elementem kompleksowej oceny układu krążenia – obok EKG, echo serca, Holtera czy badań tętnic.

USG żył w kompleksie przy ul. Rydygiera 19 w Warszawie

Jeśli mieszkasz w Warszawie lub okolicach, diagnostykę układu sercowo–naczyniowego możesz przeprowadzić w jednym miejscu – w kompleksie medycznym przy ul. Rydygiera 19 na Żoliborzu:

• działa tu Prywatny Gabinet Kardiologiczny „Kardiolog Warszawa”, specjalizujący się w kardiologii nieinwazyjnej (konsultacje, echo serca, EKG, Holter).

• w tym samym kompleksie funkcjonuje nowoczesne centrum USG (m.in. USG żył i tętnic, w tym badania dopplerowskie), gdzie wykonuje się badania naczyń obwodowych – zarówno tętnic, jak i żył.

Dzięki temu:

• możesz skonsultować objawy z kardiologiem,

• wykonać USG serca, EKG, Holter,

• oraz – jeśli jest wskazanie – uzupełnić diagnostykę o USG żył głównych i obwodowych, w tym badania dopplerowskie kończyn.

Dane kontaktowe gabinetu kardiologicznego:

• Kardiolog Warszawa – ul. Rydygiera 19 lok. U17, 01-793 Warszawa,

• tel. +48 22 300 15 51, +48 22 300 16 54, +48 501 205 303,

• można też wysłać SMS o treści „Kardiolog” na numer komórkowy – w odpowiedzi otrzymasz najbliższy wolny termin.

USG żył głównych i obwodowych to:

• podstawowe, nieinwazyjne badanie w diagnostyce zakrzepicy, niewydolności żylnej i żylaków,

• metoda pierwszego wyboru w ocenie żył kończyn i wielu dużych pni żylnych,

• badanie bezpieczne, bez promieniowania i kontrastu,

• narzędzie, dzięki któremu można wcześnie wykryć choroby żylne i zapobiec ich groźnym powikłaniom – w tym zatorowości płucnej.

Jeśli masz:

• obrzęk jednej kończyny,

• bóle łydek, uda lub ramienia,

• widoczne żylaki, nawracające zapalenia żył,

• przewlekłe uczucie ciężkości nóg, przebarwienia skóry, owrzodzenia,

albo jesteś po zabiegach, cewnikowaniach czy długo przebywającym unieruchomieniu – warto porozmawiać z lekarzem o USG żył głównych i obwodowych.

FAQ – najczęstsze pytania o USG żył głównych i obwodowych